Cliënten zijn vaker bang dat de gemeente een bestaande bestemming zomaar kan wijzigen, wat ook wel wegbestemmen wordt genoemd. Er zijn 2 redenen waarom dat niet zomaar kan.
In de 1e plaats moet er planschade worden betaald als een bestaande bestemming wijzigt naar een minder gunstige bestemming. Bij een verandering van bijvoorbeeld de bestemming wonen naar een andere bestemming, kan het daarbij om forse bedragen gaan. Daar zal de gemeente dus niet lichthartig toe besluiten.
In de 2e plaats is het vaste jurisprudentie dat het bestaande illegale gebruik van het perceel in beginsel opnieuw op dezelfde manier bestemd hoort te worden. Als de gemeente daarvan af wil wijken, dient de gemeenteraad bij vaststelling van het plan aannemelijk te maken dat het illegale gebruik van het perceel binnen een redelijke termijn zal worden beëindigd. Als de eigenaar van het perceel aangeeft dit niet zelf te willen beëindigen, is het nodig dat de raad duidelijk aangeeft hoe het gebruik dan beëindigd zal worden.
In het algemeen bestaat het recht om het bestaande legale gebruik op grond van overgangsrecht voort te zetten, ook als de bestemming inmiddels is gewijzigd. De raad zal dan aan moeten geven het perceel aan te kopen of, bij gebreke van overeenstemming met de eigenaar, te zullen onteigenen. Deze laatste mogelijkheid is eigenlijk vooral denkbaar in een situatie dat er een plan is om een heel gebied te gaan ontwikkelen, bijvoorbeeld als woonwijk of als natuurgebied. Alleen dan kan er immers het algemeen belang om te onteigenen door de gemeente voldoende worden onderbouwd. Dit lijkt niet goed denkbaar in de situatie dat de bestemming van maar één perceel wijzigt.
In een recente uitspraak van de Raad van State herhaalde de Afdeling de overwegingen wanneer de bestemming gewijzigd kan worden: “Indien nieuwe planologische inzichten daartoe aanleiding geven en het belang bij de beoogde nieuwe bestemming zwaarder weegt dan de gevestigde rechten en belangen, kan uit het oogpunt van een goede ruimtelijke ordening daarvan worden afgezien. In dat geval kan het bestaande legale gebruik onder het overgangsrecht worden gebracht als de raad aannemelijk maakt dat het gebruik op termijn zal worden beëindigd.” De Afdeling overweegt daarna dat de belangen van de eigenaar bij het behoud van de bestaande bestemming bij deze beslissing zwaar meewegen. Het is aan de gemeenteraad om een nieuw besluit te nemen, maar het lijkt er in deze situatie niet op dat de raad met recht kan besluiten om de bestemming te wijzigen.
Omgevingsplan
Deze uitspraak bevestigt wat de Raad van State eerder ook al heeft uitgesproken. Ik zie geen reden om te verwachten dat dit anders zal zijn onder de Omgevingswet.
