Als alles verloopt volgens de huidige planning, zal in 2021 de nieuwe Omgevingswet in werking treden. Deze wet heeft als doel het omgevingsrecht toegankelijker te maken. Procedures worden vereenvoudigd, en bestemmingsplannen worden vervangen door omgevingsplannen. In de aanloop naar deze nieuwe wet is de zogenaamde legessanctie komen te vervallen.
Actualiseringsplicht
Gemeenten zijn in principe verplicht om iedere 10 jaar een nieuw bestemmingsplan vast te stellen. Als zij niet aan deze plicht voldoen, mogen zij geen leges meer heffen. Dit wordt de legessanctie genoemd. Deze legessanctie geldt voor de behandeling van alle aanvragen met betrekking tot bestemmingsplannen. De sanctie geldt dus zelfs als van het bestemmingsplan wordt afgeweken of als deze wordt gewijzigd. De gemeente mocht daar geen leges meer voor heffen. Dit oordeelde de Hoge Raad eind 2017.
Afschaffing actualiseringsplicht
Met de komst van de nieuwe Omgevingswet zullen gemeenten veel tijd moeten besteden aan de implementering van deze wet in hun eigen regelgeving en beleid. Huidige bestemmingsplannen zullen plaats maken voor de nieuwe omgevingsplannen, en dit zal naar alle verwachting nog wel wat voeten in de aarde hebben. Met dat in het achterhoofd is gekozen om de reikwijdte van de actualiseringsplicht (en daarmee dus ook de legessanctie) aanzienlijk te beperken.
Sinds 1 juli 2018 is de voorgenomen wijziging doorgevoerd. De basisregel dat iedere 10 jaar een nieuw bestemmingsplan moet worden vastgesteld geldt nog steeds, maar op deze regel is een uitzondering gemaakt die voorheen niet gold.
De verplichting om iedere 10 jaar een nieuw bestemmingsplan vast te stellen geldt niet als:
- Het bestemmingsplan digitaal raadpleegbaar is via Ruimtelijke plannen, of;
- Het bestemmingsplan niet digitaal raadpleegbaar is via Ruimtelijke plannen, maar er wel een gescande versie van het plan op Ruimtelijke plannen beschikbaar is.
Voor bestemmingsplannen die niet aan deze voorwaarden voldoen blijft de huidige verplichting bestaan om het bestemmingsplan te actualiseren. Uiteraard bestaat voor gemeenten ook de mogelijkheden om deze bestemmingsplannen raadpleegbaar te maken via Ruimtelijke plannen, waardoor de nood om het plan te actualiseren vervalt.
Wij hebben de afgelopen tijd bij verschillende gemeenten nog het bestemmingsplan op moeten vragen, omdat het zelfs niet als scan was gepubliceerd op ruimtelijkeplannen.nl. Eén gemeente wilde daar zelfs forse kopieerkosten voor in rekening brengen. Dat is wel heel slechte publieke dienstverlening. Inmiddels zijn er publicaties van heel oude bestemmingsplannen die alsnog als scan worden gepubliceerd. Daarmee voldoen gemeenten aan de minimale eis om onder de 10-jaarlijkse herziening van het bestemmingsplan uit te komen.
Bevoegdheid om leges te heffen
Omdat de verplichting om het bestemmingsplan te actualiseren vervalt, blijven gemeenten in veel gevallen bevoegd leges te heffen als het bestemmingsplan ouder dan 10 jaar is. Alleen als het bestemmingsplan niet raadpleegbaar is via ruimtelijke plannen, digitaal of als PDF, vervalt deze bevoegdheid. Gemeenten krijgen hierdoor de tijd om zich voor te bereiden op de Omgevingswet.
Geen overgangsrecht
De wet bevat geen overgangsrecht. Hierdoor zouden in principe alsnog leges geheven kunnen worden over een vergunningaanvraag die voor 1 juli is ingediend, en waarop nog niet is beslist. Gewoonlijk leggen gemeenten onmiddellijk na indiening van de aanvraag de legesaanslag op. Het zou vreemd zijn als dat achteraf gaat gebeuren voor aanvragen die al lang voor 1 juli jl. zijn ingediend.
